Hoe omgaan met elkaar? Het beschrijven van wenselijk sociaal gedrag is een glad terrein. We worden snel heen en weer geslingerd tussen ideeën ingegeven door onze waarden en normen enerzijds en het besef dat we deze misschien ook moeten relativeren anderzijds. Laten we daarom eens kijken naar wat kenmerken zouden kunnen zijn van succesvol sociaal gedrag, gedrag dat leidt tot een succeservaring ongeacht de situatie.
Vredig gedrag, als tegenhanger van agressief gedrag, leidt tot een sociale situatie waar ieder zich goed bij voelt en positieve resultaten voor alle partijen uit voortvloeien. Zo gaan we in onze Westerse en heel wat andere culturen meestal met elkaar om, ook bij conflicten. Overleg of negeren of vermijden, maar geen geweld, niet verbaal (roepen, schelden, verwijten, e.a.) en al helemaal niet fysiek (bezittingen vernielen, vastgrijpen, slaan, e.a.).
Een stap verder dan vredig is vriendelijk omgaan met de ander. Maar wat is vriendelijk zijn? Af en toe een glimlach? Een aangename stem gebruiken: rustig spreken en met een warmere toon? Aandacht (verbaal en non-verbaal) aan de ander geven? Een beetje van dit alles misschien?.
Bij het sociaal contact is een gesprek voeren natuurlijk zeer belangrijk. Wederkerigheid bij het spreken hoort daar bij. Het is het soort gesprek waar beide gesprekspartners actief aan deelnemen, ik noem het ook de ping-pong van een gesprek. De twee of meer deelnemers zeggen om beurt iets en delen hun gedachten over een onderwerp.
Een bepaald niveau van nederigheid wordt meestal gewaardeerd; opscheppen daarentegen zelden, tenzij reële prestaties kunnen aangetoond worden en dan wordt het even gedoogd. Bij nederigheid in communicatie laat men merken dat men de relativiteit van de eigen prestaties inziet (zelfs als men echt goed is in iets) en dat men beseft dat anderen hun eigen competenties hebben.
Er is sinds Donald Trump veel geschreven over narcisme en een kenmerk van deze stoornis: het ontbreken van empathie met de gevoelens van anderen. Wat is empathie? Empathie is het makkelijkst te begrijpen als het voelen wat de ander voelt. Niet het begrijpen van wat de ander beleeft, maar werkelijk dezelfde gevoelens beleven. Het tot op een zeker niveau droevig / blij worden wanneer je gesprekspartner droevig / blij is. Wie empathisch is, leeft emotioneel mee met de emoties die de personen rond haar/hem ervaren. Meevoelen met de ander leidt zeker tot een succesvolle omgang tussen mensen.
Bij deze vorm van omgaan met de ander heeft men respect voor de grenzen van anderen en van zichzelf, bijvoorbeeld in wat gedeeld wordt qua informatie en welke informatie men vraagt om te delen. Ook het aanvaarden van een "neen" van de ander als je een "ja" wenst.
Een laatste waar ik aan denk is het aanvaarden van de diversiteit tussen mensen m.a.w. het anders-zijn van anderen in hun gedrag en gedachten, zoals o.a. voorkeuren, doelen, opvattingen. Voorbeelden zijn het uiterlijk voorkomen zoals kleding, maar ook gewoontes, het belang dat men hecht aan verschillende domeinen in het leven zoals aan de job of ouder zijn, enz.
Als je er even bij stil staat zijn veel van bovenstaande kenmerken uitingen van eenzelfde houding, namelijk een respect voor de ander. Dan ziet men de ander als waardevol, en dan gaat men ook gepast om met de ander, voorzichtig, met zorg, zoals met een waardevol voorwerp. Je vermijdt om het te beschadigen, meer nog, je doet wat je kan om te zorgen dat het zijn waarde kan tonen, en je zorgt er voor.
Al deze kenmerken zijn geen kwestie van wel of niet aanwezig, maar van meer of minder, m.a.w. elk kenmerk is een continuüm. We kunnen besluiten dat succesvol sociaal gedrag heel wat kenmerken (dimensies) kent die allen moeten gezien worden als een continuüm. Het is m.a.w. geen punt maar een ruimte. Men kan dan ook beschrijven wat buiten die ruimte ligt, wat extreem is. Daar hebben we het later over. See you!
Marc Roelands, 12 oktober 2023